Świętoniowa- rys historyczny

Świętoniowa to stara osada powstała na przełomie XIII i XIV wieku. Wykopaliska archeologiczne potwierdzają istnienie osadnictwa na tym terenie już w okresie tzw. kultury przeworskiej (od II w. p.n.e. do IV w. n.e.). - Są to pozostałości ciałopalnych cmentarzysk. Wyposażenia grobów świadczą o wysokim poziomie rozwoju metalurgii, kowalstwa, garncarstwa, rolnictwa, handlu. Wśród zachowanych przedmiotów i narzędzi znalazły się m.in. monety, sierpy, radła z radlicami. (Rozwój kultury przeworskiej został wstrzymany przez rozpoczęte w IV w. n.e. wędrówki ludów koczowniczych znad Morza Czarnego i Niziny Węgierskiej.)

Ostatnie wykopaliska w pobliskim lesie Dębrzynie dowodzą, iż osadnictwo na tych terenach może sięgać IV p.n.e. jest to tak zwana kultura pucharków lejkowych. Kultura ta oparta na rolnictwie i hodowli zwierząt znała już radło ciągnione przez zwierzęta, wóz czterokołowy. Pojawiały się osady obronne, hierarchizacja społeczeństwa. „Charakterystyczne dla niej były pochówki szkieletowe zwane grobami kujawskimi i rozmaite grobowce megalityczne. Ludność tej kultury zajmowała się również eksploatowaniem krzemienia pasiastego z kopalni w Krzemionkach i szarego, biało nakrapianego w Świeciechowie-Lasku koło Annopola." (za Wikipedią)

Pierwsza wzmianka o Świętoniowej pochodzi z XIV w. W 1394 r. Jan Tarnowski wojewoda sandomierski i starosta generalny ziem ruskich wydał przywilej, na mocy którego klasztor Zakonu Stróżów Grobu Chrystusowego w Przeworsku otrzymał jako darowiznę wieś Swantonową Wolę i prawo pobierania „po dwie kłodzie mesznego żyta i owsa". „Wola" to cecha charakterystyczna nazw wsi zakładanych wówczas na prawie niemieckim lub polskim w miejscu wytrzebionych lasów.

Zagrody wiejskie usytuowane były w trzech narożnikach dużego pastwiska, które pozostawało wspólną własnością posiadaczy gruntu tj. kmieci i zagrodników. Nową wieś zasiedlili wyłącznie chłopi polscy. Tylko koło ruiny cerkwi i monasteru pozostał jeszcze w połowie XV w. ruski kmieć Chodor Słowik. Wspomniany monaster pozostawał w związku z jakimś obiektem sakralnym na zamku w Przeworsku, ale z niewiadomych przyczyn oba te obiekty opustoszały w końcu XIV w.

W I poł. XVII w. Świętoniowa Wola liczyła siedem łanów kmiecych, dwadzieścia dziewięć gospodarstw zagrodników. Zaś w sporządzonym ok. 1435 r. dokumencie miechowici zakładali istnienie dwunastu łanów z prawem karczunku leśnego i korzystania z nieużytków; młyna, sześciu jazów na Wisłoku, stawów rybnych, kramów szewskich i rzemieślniczych jatek. Jakkolwiek osada nie rozwinęła się do takiego stopnia, niektóre z tych „życzeń" zachowały się do dziś i potwierdzają je nieformalne nazwy w obrębie naszej miejscowości jak: Młyniska, Jatki, Skotnik (skot- bydło).